Kategoria:
Kary i nagrody to powszechnie stosowane metody wychowawcze. Nie zawsze jednak wiemy, kiedy i jak nagradzać i karać nasze dzieci, aby nasze oddziaływania wychowawcze przynosiły oczekiwany skutek. Nie ma na to gotowej recepty, gdyż każde dziecko jest indywidualną jednostką i to, co działa na jedno, może okazać się zupełnie nieskuteczne w przypadku innego.
Kara w wychowaniu dziecka
Karanie ma na celu wyeliminowanie niepożądanych zachowań dziecka. Powinno być stosowane wtedy, jeżeli nie pomaga prośba, perswazja, upomnienie, czy polecenie. Kara jest naprawdę skuteczna tylko wówczas, jeżeli dziecko rozumie, za co i dlaczego zostało ukarane. W związku z tym powinna być ona dostosowana do wieku, okoliczności, rodzaju przewinienia i indywidualnej wrażliwości dziecka. Np. bardzo wrażliwemu dziecku często wystarczy upomnienie, zmartwienie rodzica, ostrzejsze zwrócenie uwagi, rozmowa i wytłumaczenie, na czym polega niewłaściwość jego zachowania. Kara jest skuteczniejsza, jeżeli karzący jest dla dziecka autorytetem, osobą, na której dziecku zależy. Jako metoda wychowania spełnia ona swoje funkcje , jeśli jest stosowana świadomie, konsekwentnie. Powinna uczyć dziecko odpowiedzialności i przewidywania rezultatów swojego postępowania, a także wywołać chęć zmiany dotychczasowego zachowania się.
Warunki skuteczności kary:
- powinna być ona adekwatna do winy i sprawiedliwa (nie można np. karać dziecka za coś, co zrobiło niechcący lub dawać surowej kary za drobne przewinienie)
- powinna być stosowana konsekwentnie
- powinna uwzględniać okoliczności, wiek dziecka, motywy jego czynu
- powinna następować bezpośrednio po przewinieniu
- powinna być dla dziecka zrozumiała – należy mu wytłumaczyć, dlaczego zostało ukarane
W przypadku młodszych dzieci skuteczne bywa odesłanie w jakieś nudne miejsce, w którym nic ciekawego się nie dzieje – dziecko musi tam pozostać tyle minut, ile ma lat. Tego typu działanie możemy zastosować np., jeżeli nasze dziecko ma atak złości, nie chce wykonać jakiegoś naszego polecenia – jest to dla niego czas, by mogło się uspokoić, zastanowić nad swoim zachowaniem. Oczywiście musimy dziecku wytłumaczyć, dlaczego zostało odesłane, a po odbytej karze zawsze trzeba z nim porozmawiać na temat jego zachowania.
PAMIĘTAJMY, ŻE CZĘSTE STOSOWANIE KAR NIE DAJE POZYTYWNYCH REZULTATÓW – PODSTAWĄ NASZYCH ODDZIAŁYWAŃ NA DZIECKO POWINNY BYĆ PRZEDE WSZYSTKIM NAGRODY, POCHWAŁY.
Nagroda w wychowaniu dziecka
Nagradzanie dziecka ma na celu zachęcanie go do właściwego postępowania, podtrzymuje i utrwala pozytywne cechy i zachowania dziecka. Dziecko, które jest nagradzane, nabiera wiary w siebie, zaufania do swoich możliwości, czuje, że jest kochane i akceptowane przez rodziców. Poza tym otrzymywanie nagród jest dla dziecka źródłem pozytywnych uczuć, radości, dobrego samopoczucia. Dzięki nagradzaniu umacniają się więzi emocjonalne między dzieckiem a osobami nagradzającymi.
Rodzaje nagród:
- pochwała, uznanie
- uśmiech, przytulenie dziecka
- wspólne atrakcyjne spędzanie wolnego czasu
- sprawianie dziecku przyjemności
- wizyta u kolegi, koleżanki lub zaproszenie ich do domu
- nagrody rzeczowe
- pieniądze ( kieszonkowe, do skarbonki)
- zwolnienie z obowiązku
- uzyskanie jakiegoś przywileju
- obdarzenie dziecka zaufaniem
Nagrody powinny być związane z tym, co dziecko lubi, co sprawia mu przyjemność. Nagradzać dzieci trzeba nie tylko za to, co zrobiły dobrze, ale również za powstrzymanie się od złego zachowania. Im młodsze dziecko, tym nagrody powinny być bardziej konkretne, jednak z wiekiem powinno się raczej zastępować nagrody rzeczowe pochwałami, akceptacją – słownym wyrażaniem naszej aprobaty i zadowolenia z zachowania dziecka..
Dziecko powinno wiedzieć, za co i dlaczego dostaje nagrodę, powinno też na nią zapracować. Nadmierna ilość nagród uzyskiwanych bez odpowiedniego uzasadnienia i bez wysiłku ze strony dziecka powoduje, że ich wartość maleje, a nagradzanie przestaje być skuteczne.
Pamiętajmy, że wychowaniu dziecka powinno się bazować przede wszystkim na nagradzaniu, wzmacnianiu tych zachowań, na których nam zależy – nagród powinno być zawsze więcej, niż kar. Powinniśmy być także konsekwentni w dawaniu jednych i drugich.
Mądre wychowanie dzieci – wskazówki dla wychowawców i rodziców:
1. Naucz się odmawiać dziecku
Dziecko nie może mieć wszystkiego, czego się domaga. Niewłaściwe zachowania
w sklepie podczas dokonywania zakupów to nic innego jak próba sił i wymuszanie.
Nie można spełniać wszystkich zachcianek i życzeń dziecka nawet wtedy, gdy
patrzy głęboko w oczy i błagalnym głosem prosi: kup mi. Dziecko musi spotykać
się z odmową i doświadczać niewygody z powodu braku czegoś.
2. Bądź stanowczy
Dziecko nie lubi zmienności decyzji i braku konsekwencji. Nie wie, jak ma się
zachować w sytuacji, gdy za to samo jest raz karane, a innym razem chwalone.
Jednego dnia zostało ukarane za to, że nie sprzątnęło zabawek, a drugiego, gdy
rodzic był w doskonałym nastroju, pozwolono mu ich nie sprzątnąć. Każde dziecko
bez względu na wiek potrzebuje jasno sprecyzowanych wymagań, gdyż dzięki
temu ma poczucie wewnętrznego spokoju i bezpieczeństwa.
3. Rozmawiaj w cztery oczy
Nikt nie lubi, dziecko także, gdy w obecności innych zwraca się mu uwagę.
Rozmawiając z dzieckiem, zawsze należy patrzeć mu w oczy i w zrozumiały dla
niego sposób wyrażać swoje niezadowolenie w związku np. ze złym zachowaniem.
4. „Walcz” ze złymi nawykami
Powtarzalność zachowań, np. staranne układanie ubrań na krzesełku przed
pójściem do łazienki, sprzątanie zabawek, wpływa na kształtowanie się pożądanych
nawyków. Dlatego nie należy bagatelizować złych nawyków, tylko zwalczać je,
póki jeszcze jest to możliwe (nie są jeszcze utrwalone).
5. Pozwól dziecku na samodzielność
Już małe dziecko mówi: Ja sam… Pozwól dziecku na samodzielne wykonywanie
różnych czynności: ubieranie i rozbieranie się, wkładanie naczyń do zmywarki,
odstawianie naczyń na szafkę przy zlewozmywaku, itp. Nie można wszystkiego wykonywać za dziecko, ono podobnie jak dorośli musi mieć swoje obowiązki i je wypełniać. Jest to przecież jeden ze sposobów uczenia dzieci odpowiedzialności.
6. Musisz mieć czas dla dziecka
Zawsze należy znaleźć czas i wysłuchać tego, co dziecko ma nam do powiedzenia.
Nawet gdy wielokrotnie pyta o to samo lub dopytuje: dlaczego? Codziennie należy
wziąć malucha na kolana i zainteresować się dziecięcymi problemami lub
przeżyciami. Rozmowa zbliża dziecko do dorosłego i budzi jego zaufanie. Gdy
będzie starsze, nie zwróci się o radę, pomoc do kolegi, lecz poprosi o wyjaśnienie
dorosłego, bo będzie pamiętało to, że nigdy nie zostało odtrącone. Należy też
pamiętać o tym, że małemu dziecku trudno jest wyrazić swoje myśli, dlatego nie
zawsze rozumiemy swoje dzieci i trudno nam się z nimi porozumieć.
7. Bądź konsekwentny
Dziecko musi wiedzieć, czego od niego oczekujesz, jakie stawiasz mu wymagania i
granice oraz jakie będą skutki, gdy ich nie będzie przestrzegało. Jeżeli zakazy lub
nakazy nie będą konsekwentnie przestrzegane przez dorosłego, dziecko straci poczucie bezpieczeństwa, a rodzic wiarygodność w oczach dziecka. Nie dawaj też obietnic tylko dla świętego spokoju oraz bez pokrycia. Wtedy dziecko czuje się zawiedzione, oszukane, a ty tracisz autorytet w jego oczach.
8. Zaufaj dziecku
Nie należy stale sprawdzać uczciwości dziecka, chyba że dorosły ma ku temu
powody. Zdarza się, że strach przed konsekwencją „zmusza” dziecko do
powiedzenia nieprawdy.
9. Nie zrzędź
Nie powtarzaj stale tego samego przy każdej nadarzającej sie okazji, bo dziecko
przestanie cię słuchać. Będzie to samoobrona przed tobą i tym, co mówisz.
10. Nie bądź przewrażliwiony
Nie zwracaj uwagi na drobne dolegliwości dziecka. Narzekając, że boli paluszek, nóżka, maluch najczęściej chce wymusić twoje zainteresowanie i tym samym zwrócić na siebie uwagę.
11. Dbaj o odporność emocjonalną
Nie chroń dziecka przed konsekwencjami i nie stawaj zawsze w jego obronie.
Jeżeli dziecko zrobi coś złego, nie tłumacz go, nie załatwiaj za niego sprawy. Ono
samo musi się nauczyć ponoszenia odpowiedzialności za swoje zachowanie, czyny.
Nawet wtedy, gdy są nieprzyjemne i bolesne.
opracowała: A.Gurgul
